Bazilarina gore,insanin dis gorunusu,''guzel'' ve ''cirkin'' diye ikiye ayrilir ve bu sifatlar onda kalici olup degismezler. Bunun gibi, insandaki kalbin bir sureti olan huylarda degismez!
Fakat bu gorus dogru degildir. Cunku gazap ve sehvet gucleri, terbiye ve riyazat ile mutedil hale getirilebilir.
Aksi takdirde; ogut ve nasihatlerin hicbir faydasi olmaz ve huylar degismezdi.
Oysa ki: Resulullah Sallahu Aleyhi Vesllem huylarin degisebilecegine isaret etmis ve soyle buyurmusrur:
''Ahlakinizi guzellestiriniz.''
Sadece insanlarin huylarini degistirmek degil,egitim ve terbiye ile vahsi hayvanlarin bile huylari degisebilir.
Yapilan isler iki kisimdir.
Bazilari,insan iradesinin disindadir. Mesela bir kimsenin,hurma cekirdegi ekip de ononla elma agaci yetistirmesi mumkun degildir.
Fakat o hurma cekirdegini ekip sulamakla ve bakimini yapmakla guzel bir hurma fidani elde etmek mumkundur.
Bunun gibi,insanda bulunan ofke ve sehvet gucunu tamamen yok etmek mumkun degildir.Fakat riyazat ve egitim ile onlari faydali hale getirmek mumkun olur.
Buhusta insanlar dort derecedir:
1. Birinci derece: Bunlar gayet saf ve temiz kalpli olup iyi ve kotunun ne oldugunu bilmeyen insanlarin derecesidir.
Butun cocuklar bu derecede bulunurlar.Bunlarin huylarini iyi veya kotuye yonlendimek,ebeveynin ve cevrenin isidir.
Yuce Allah Celle Celaluh soyle buyurmustur:
''Ey iman edenler! Kendinizi ve aile ferdlerinizi cehennem atesinden koruyun.Onun yakiti,insanlar ve taslardir.'' (Tahrim Suresi 66/6)
2. Ikinci derece: Henuz batil bir inanci olmayip sehvet ve gazabina uyan insanin derecesidir.
Bunlar,yaptiklari seyin iyi olmadiginin farkina varmislardir.
Bunlari islah ederek kotu huylarini duzeltmek kolaydir.Ancak birinci derecede onlara gore,biraz daha yorucudur.
3. Ucuncu derece: Edindigi kotu huyun kotulugunu bilmeyen ve onu guzel zanneden insanin derecesidir. Bu derecede olan insanin islahi cok zordur.
4. Dorduncu derece: Isledigi kotuluklerle ovunen insanin derecesidir. Allah Celle Celaluh'tan bir hidayet olmadikca bu tip insanlari islah etmek mumkun degildir.
Kaynak eser Kimya-yi saadet
__________________
"Allahım, kabul olunmayan duadan, boşa geçen vakitten, faydası olmayan ilimden sana sığınırım." Hadis-i Şerif